10ο Ετήσιο Forum EUSAIR στην Κρήτη: Χτίζοντας γέφυρες για μια Μακροπεριφέρεια συνεργασίας, ανθεκτικότητας και συνοχής  υπό την αιγίδα της Ελληνικής Προεδρίας της EUSAIR

8/5/2025

Το ετήσιο Forum της μακροπεριφερειακής στρατηγικής  EUSAIR αποτελεί  τη μεγαλύτερη και σημαντικότερη εκδήλωση στη μακροπεριφέρεια Αδριατικής – Ιονίου, φέρνοντας σε επαφή φορείς, οργανισμούς, πανεπιστήμια, ερευνητές και συμβούλους. Σε στενή συνεργασία  με εκπροσώπους των αρμόδιων Υπουργείων  οι ανωτέρω εμπλεκόμενοι  έχουν την ευκαιρία να  δράσουν ενεργά και δυναμικά για την  υλοποίηση της Στρατηγικής της Μακροπεριφέρειας.

Το φετινό 10ο Ετήσιο Forum της Στρατηγικής της ΕΕ για την Περιοχή Αδριατικής-Ιονίου (EUSAIR) ολοκληρώθηκε με επιτυχία, στη Γεωργιούπολη της Κρήτης, σηματοδοτώντας μια δεκαετία στενής συνεργασίας και θέτοντας φιλόδοξους στόχους για το μέλλον. Το Forum υποδέχθηκε περισσότερους από 400 συμμετέχοντες, συμπεριλαμβανομένων υπουργών, εκπροσώπων της  ΕΕ, εμπειρογνωμόνων, μελετητών  και λοιπών ενδιαφερομένων από τις δέκα χώρες της EUSAIR (Αλβανία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Κροατία, Ελλάδα, Ιταλία, Μαυροβούνιο, Βόρεια Μακεδονία, Άγιος Μαρίνος, Σερβία και Σλοβενία).

Το συγκεκριμένο Forum αποτέλεσε κομβικό σταθμό στην ιστορία και υλοποίηση της EUSAIR, καθώς στο πλαίσιο της Ελληνικής Προεδρίας, ολοκληρώθηκε, εγκρίθηκε και παρουσιάσθηκε επίσημα το αναθεωρημένο Σχέδιο Δράσης της Στρατηγικής και οι δομές διαχείρισής της. Επιπλέον, συζητήθηκε και ετοιμάστηκε το σχέδιο για τη θέσπιση του Συμφώνου για τις Γαλάζιες δεξιότητες, αναδείχθηκε ο ρόλος του Συμβουλίου Νεολαίας της μακροπεριφέρειας (EUSAIR YOUTH COUNCIL) και εορτάστηκε, με υψηλό συμβολισμό και επισημότητα, μια δεκαετία υλοποίησης της Στρατηγικής της μακροπεριφέρειας. Η «Διακήρυξη της Κρήτης» η οποία εγκρίθηκε στις 6 Μαΐου από τους Υπουργούς της Πρωτοβουλίας Αδριατικής - Ιονίου επισφράγισε τις εργασίες της Ελληνικής Προεδρίας της Στρατηγικής και έθεσε το πλαίσιο εργασιών για τις επόμενες Προεδρίες της EUSAIR .

Κομβικής σημασίας για το 10ο EUSAIR FORUM αποτέλεσε η υιοθέτηση της Διακήρυξης της Κρήτης στις 6 Μαΐου, η οποία επιβεβαιώνει τη δέσμευση στους στόχους της EUSAIR και αναγνωρίζει την αυξανόμενη σημασία της Στρατηγικής εν μέσω σύνθετων γεωπολιτικών προκλήσεων.

Η διακήρυξη υπογράμμισε τη σημασία της περιφερειακής συνεργασίας, των σχέσεων καλής γειτονίας και της υποστήριξης της διεύρυνσης για τα Δυτικά Βαλκάνια, σε συνδυασμό με τις εσωτερικές μεταρρυθμίσεις και την ευθυγράμμιση με τα πρότυπα της ΕΕ.

Ανέδειξε τις προτεραιότητες της Ελληνικής Προεδρίας της Στρατηγικής, αναφέρθηκε στα πεπραγμένα της και στην επιτυχή ολοκλήρωση του Αναθεωρημένου Σχεδίου Δράσης.

Επιπλέον, ζητά ισχυρότερη πολιτική συνοχής της ΕΕ μετά το 2027 και δεσμεύεται στην υποστήριξη  για την επίτευξη απτών αποτελεσμάτων, την αξιοποίηση του δυναμικού της περιοχής και την σύγκλισή της με την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Το Forum εγκαινίασε επίσημα τις εργασίες του με το High-Level Panel των Υπουργών, επισήμων εκπροσώπων, των Κρατών της Μακροπεριφέρειας, υπευθύνων για τα Ευρωπαϊκά κονδύλια.

Ο Υφυπουργός Εξωτερικών, αρμόδιος για την Οικονομική Διπλωματία και Εξωστρέφεια, κ. Τάσος Χατζηβασιλείου υπογράμμισε στην ομιλία του, ότι «η EUSAIR δεν είναι μόνο μια μακροπεριφερειακή στρατηγική αλλά βραχίονας διπλωματίας και ενταξιακό εργαλείο». Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε, «η απόφαση για έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη δείχνει πως η πρόοδος είναι εφικτή, όταν υπάρχει πολιτική βούληση και η EUSAIR μπορεί να επιταχύνει αυτή την πορεία».

Στον τρίτο πυλώνα, που αφορά την Ποιότητα Περιβάλλοντος, συζητήθηκαν εκτενώς η προστασία και η αποκατάσταση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων μέσω της ολοκληρωμένης διαχείρισης των παράκτιων περιοχών και των λεκανών απορροής των ποταμών. Επισημάνθηκε η κρίσιμη ανάγκη για τη διατήρηση εμβληματικών θαλάσσιων ειδών, ενώ παράλληλα προσδιορίστηκαν οι απαραίτητες πολιτικές για την καταπολέμηση των χωροκατακτητικών ειδών που έχουν εμφανισθεί κατά τα τελευταία χρόνια στην περιοχή. Οι συμμετέχοντες ομιλητές τόνισαν την ανάγκη ευθυγράμμισης με τις οδηγίες της ΕΕ και τη Σύμβαση της Βαρκελώνης, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στη σημασία της περιφερειακής συνεργασίας.​

Η Γενική Γραμματέας ΕΣΠΑ, του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, κα. Βασιλική Παντελοπούλου τόνισε πως «η Στρατηγική EUSAIR είναι μια δυναμική πρωτοβουλία με στρατηγική σημασία για το μέλλον, που ανταποκρίνεται στις σύγχρονες προκλήσεις και στις μεταβαλλόμενες γεωπολιτικές και περιβαλλοντικές συνθήκες».

Η Ελλάδα παραδίδει τη σκυτάλη στη Βόρεια Μακεδονία,  η οποία αναλαμβάνει την Προεδρία της AII/EUSAIR από την 1η Ιουνίου 2025, δεσμευόμενη να συνεχίσει στα βήματα των προηγούμενων προεδριών, να εδραιώσει τη συνεργασία και την ανταλλαγή καλών πρακτικών και να συμβάλλει  προς μια βιώσιμη ανάπτυξη και ευημερία, με στόχο την παραμονή, εργασία και ποιοτική διαβίωση του πληθυσμού στην περιοχή της μακροπεριφέρειας Αδριατικής - Ιονίου.

Στο επίκεντρο των εργασιών βρέθηκε η Βιώσιμη Γαλάζια Οικονομία (Πυλώνας 1), με τις συζητήσεις να επικεντρώνονται στην ενίσχυση των μπλε και πράσινων τεχνολογιών, της αλιείας, της υδατοκαλλιέργειας και της θαλάσσιας διακυβέρνησης. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στη βιώσιμη ανάπτυξη και τη διατήρηση των παράκτιων κοινοτήτων, ενώ παράλληλα εξετάστηκαν οι δεξιότητες που απαιτούνται για τις νέες θέσεις εργασίας που αναμένεται να δημιουργηθούν στο πλαίσιο της Γαλάζιας Οικονομίας.

Σημαντική καινοτομία αποτέλεσε η ανάπτυξη του Συμφώνου για τις Γαλάζιες Δεξιότητες κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Προεδρίας. Η πρωτοβουλία αυτή στοχεύει στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας του οικοσυστήματος μέσω κοινών δεσμεύσεων για την επανεκπαίδευση και την αναβάθμιση των δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού μέσω και της συνένωσης ενός ευρύ φάσματος φορέων. Κύριος στόχος παραμένει η αντιμετώπιση της πράσινης και ψηφιακής μετάβασης, διασφαλίζοντας την ενσωμάτωση νέων δεξιοτήτων στην εκπαίδευση για ένα ανθεκτικό και βιώσιμο μέλλον.

Όσον αφορά τη Σύνδεση της Περιφέρειας (Πυλώνας 2), οι εργασίες αναπτύχθηκαν σε δύο βασικούς άξονες. Στον τομέα της ενέργειας, υπογραμμίσθηκε η ανάγκη για μετάβαση σε ενεργειακά συστήματα μηδενικών εκπομπών άνθρακα, για εθνικές στρατηγικές μείωσης των εκπομπών με ταυτόχρονη ενίσχυση της συνεργασίας σε ολόκληρη την μακροπεριφέρεια. Ειδική προσοχή δόθηκε στα δίκτυα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και στην ενσωμάτωση των κανονισμών της ΕΕ στην εθνική νομοθεσία των κρατών των Δυτικών Βαλκανίων. 

Στον τομέα των μεταφορών, εξετάστηκε ο κρίσιμος ρόλος της συνδεσιμότητας στην τουριστική ανάπτυξη, με έμφαση στις βιώσιμες και προσβάσιμες μεταφορές, την προώθηση των συνδυασμένων μεταφορών και την αντιμετώπιση του υπερτουρισμού. Παράλληλα, τονίστηκε η σημασία βασικών ζητημάτων όπως τα κενά στις υποδομές και η ενσωμάτωση λύσεων πράσινης κινητικότητας.

Ο τομέας των Μεταφορών εμπλουτίσθηκε με τη συμπερίληψη ενότητας  για το Διευρωπαϊκό Δίκτυο Μεταφορών (TEN-T) και τη συμβολή του Χρηματοδοτικού Μηχανισμού (Connecting Europe Facility “CEF")  στην υλοποίηση του Δικτύου, με κεντρικό ομιλητή τον Συντονιστή του Διαδρόμου Δυτικών Βαλκανίων – Ανατολικής Μεσογείου (WBEM Corridor) κο M. Marinescu. Πραγματοποιήθηκε συζήτηση για τις απαιτήσεις του νέου Ευρωπαϊκού Κανονισμού  για την ανάπτυξη βιώσιμης κινητικότητας στους αστικούς κόμβους του διευρωπαϊκού δικτύου και επιπλέον παρουσιάσθηκαν έργα που υλοποιούνται από ιδιωτικούς φορείς με χρηματοδότηση από το CEF.

Στον τρίτο πυλώνα, που αφορά την Ποιότητα Περιβάλλοντος, συζητήθηκαν εκτενώς η προστασία και η αποκατάσταση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων μέσω της ολοκληρωμένης διαχείρισης των παράκτιων περιοχών και των λεκανών απορροής των ποταμών. Επισημάνθηκε η κρίσιμη ανάγκη για τη διατήρηση εμβληματικών θαλάσσιων ειδών, ενώ παράλληλα προσδιορίστηκαν οι απαραίτητες πολιτικές για την καταπολέμηση των χωροκατακτητικών ειδών που έχουν εμφανισθεί κατά τα τελευταία χρόνια στην περιοχή. Οι συμμετέχοντες ομιλητές τόνισαν την ανάγκη ευθυγράμμισης με τις οδηγίες της ΕΕ και τη Σύμβαση της Βαρκελώνης, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στη σημασία της περιφερειακής συνεργασίας.

Ο Βιώσιμος Τουρισμός (Πυλώνας 4) αναδείχθηκε σε τομέα στρατηγικής σημασίας, με τη μεσογειακή διατροφή να παρουσιάζεται όχι  μόνο ως διατροφική επιλογή αλλά ως πολιτιστική κληρονομιά και θεμέλιο για τη βιώσιμη οικονομική και τουριστική ανάπτυξη της Μακροπεριφέρειας. Η σημασία της βιολογικής γεωργίας, η υποστήριξη των τοπικών κοινοτήτων και η διασυνοριακή συνεργασία αποτέλεσαν κεντρικά σημεία συζήτησης. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην ανάγκη για αξιοποίηση των Προϊόντων Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ) και Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ), της βιολογικής γεωργίας και των συνδέσεων αγροτουρισμού-διατροφής για την ενίσχυση της οικονομικής ανθεκτικότητας και της περιφερειακής ταυτότητας.

Στον πυλώνα της Ενισχυμένης Κοινωνικής Συνοχής (Πυλώνας 5), οι δυνατότητες της κοινωνικής καινοτομίας για την αντιμετώπιση των αναγκών των πολιτών και την προώθηση της «χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης», αποτέλεσαν το κεντρικό θέμα των συζητήσεων. Οι ομιλητές έδωσαν ιδιαίτερη έμφαση στην κοινωνική καινοτομία και την τοπική επιχειρηματικότητα ως καθοριστικά μέσα για την ενδυνάμωση των πολιτών, κυρίως της νεολαίας και την αποτελεσματική αντιμετώπιση του φαινομένου της μαζικής μετανάστευσης εξειδικευμένων και ταλαντούχων ατόμων (brain drain). Η ίδρυση του Συμβουλίου Νεολαίας EUSAIR επικροτήθηκε ομόφωνα για τον καθοριστικό ρόλο του στη διαμόρφωση της μελλοντικής διακυβέρνησης και στην ενθάρρυνση της συνεργασίας μεταξύ των γενεών.

Οι νέοι διαδραμάτισαν ξεχωριστό και ουσιαστικό ρόλο στο 10ο ετήσιο Forum με  την Ελληνική Προεδρία να δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην συμμετοχή και στην ενδυνάμωσή τους. Μέσα από ενεργητική συζήτηση,  εξέφρασαν τις ανησυχίες και τις προτάσεις τους για το μέλλον της μακροπεριφέρειας, αποκαλύπτοντας παράλληλα τον κεντρικό ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν στην εφαρμογή της.

Επισημαίνεται ότι η φωνή της νεολαίας ακούστηκε δυνατά σε όλες τις εκδηλώσεις της Ελληνικής Προεδρίας, όπου τους δόθηκε η ευκαιρία για ενεργό και ουσιαστική συμμετοχή.

Κορυφαίο σημείο αποτέλεσε η ενότητα  του Συμβουλίου Νεολαίας (Youth Council) που έλαβε χώρα την 2η ημέρα του Forum, με τίτλο "Empowering Youth for a Brighter Adriatic-Ionian Future: Introducing the EUSAIR Youth Council", η δημιουργία του οποίου ενισχύει την θέση της EUSAIR ότι οι νέοι δεν είναι απλώς παθητικοί παρατηρητές αλλά βασικές κινητήριες δυνάμεις του μετασχηματισμού της μακροπεριφέρειας. Το Συμβούλιο Νέων λειτουργεί ως ανεξάρτητο συμβουλευτικό όργανο  αλληλοεπιδρώντας τόσο με το Διοικητικό Συμβούλιο (Governing Board) όσο και με τις Θεματικές Ομάδες Καθοδήγησης (Thematic Steering Groups). Κατά τη διάρκεια της συνεδρίας, οι νέοι συμμετέχοντες ανέδειξαν κρίσιμα ζητήματα που αντιμετωπίζει η γενιά τους σήμερα, συμπεριλαμβανομένων των ανεπαρκώς προσαρμοσμένων εκπαιδευτικών συστημάτων, της εκροής ταλαντούχου ανθρώπινου δυναμικού, της περιβαλλοντικής κρίσης και της κοινωνικοοικονομικής ανασφάλειας. Από την πλευρά τους οι εκπρόσωποι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του νέου 5ου Πυλώνα της EUSAIR τόνισαν τη δέσμευση της ΕΕ για τη νεολαία, αναφερόμενοι σε συγκεκριμένους μηχανισμούς όπως ο Διάλογος με τη Νεολαία της ΕΕ και το Youth Check που διασφαλίζουν τη συστηματική ενσωμάτωση των απόψεων των νέων στην πολιτική της ΕΕ.

Η καινοτομία και η τέχνη ήταν παρούσες στο προσκήνιο του Forum. Για ακόμη μία χρονιά ο διαγωνισμός POPRI EUSAIR Youth, αποτέλεσε μία γιορτή για την επιχειρηματική καινοτομία μεταξύ των νέων  ταλέντων (φοιτητών και μαθητών Λυκείου) της Μακροπεριφέρειας.

Επιπλέον, η έκθεση τέχνης "Living without Leaving" ανέδειξε, μέσα από τη δύναμη της δημιουργικής έκφρασης, κρίσιμα ζητήματα μετανάστευσης και ταυτότητας των νέων ανθρώπων της μακροπεριφέρειας. Η έκθεση φώτισε τις κοινές προκλήσεις που βιώνουν οι νέοι,  δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στο δίλημμα  αν θα παραμείνουν στις χώρες καταγωγής τους ή θα φύγουν αναζητώντας νέες ευκαιρίες. Η τέχνη λειτούργησε ως γέφυρα διαλόγου και ευαισθητοποίησης δημιουργώντας προβληματισμό σχετικά με τις κοινωνικές και πολιτισμικές προκλήσεις της εποχής μας.

Εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών, του ακαδημαϊκού χώρου και των επιχειρήσεων συμμετείχαν ενεργά, ενισχύοντας το πολυεπίπεδο μοντέλο διακυβέρνησης της EUSAIR. Στο πλαίσιο μίας παράλληλης ενότητας δόθηκε έμφαση στο Παρατηρητήριο DO-AIR ως ένα ισχυρό εργαλείο παροχής δεδομένων για την μακροπεριφέρεια Αδριατικής – Ιονίου. Η συστηματική αξιολόγηση των στατιστικών δεδομένων μπορεί να διευκολύνει τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, τις δημόσιες αρχές και τις επιχειρήσεις της περιοχής στη λήψη τεκμηριωμένων και στρατηγικά ευθυγραμμισμένων αποφάσεων, σύμφωνα με τους στόχους της EUSAIR.

Φωτογραφίες